Στην Κάτω Μεριά της Αμοργού, στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, σε απόσταση 20 χλμ. από τη Χώρα, μετά τη διασταύρωση για την παραλία της Καλοταρίτισσας, 2 χλμ. από το χωριό Καλοφάνα, ο δρόμος οδηγεί στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Περίπου 500 μέτρα πιο πέρα, καταλήγει σε μια μικρή παραλία με βότσαλα και πέτρες, τα Παραδείσια, έναν πραγματικό μικρό παράδεισο.
Σύμφωνα με τοπικό θρύλο, στη θέση όπου σήμερα στέκεται ο Ιερός Ναός, βρέθηκε από βοσκό η εικόνα της Αγίας Παρασκευής ανάμεσα σε οικοδομικά κατάλοιπα παλαιότερου ιερού. Στο σημείο εύρεσης της εικόνας κτίσθηκε μικρή εκκλησία, η οποία ανακαινίστηκε δυο-τρεις φορές. Η εικόνα θεωρήθηκε θαυματουργή, θεραπεύοντας την όραση και, καθώς άρχισε να γίνεται γνωστή, ξεκίνησε και πανηγύρι, μικρό στην αρχή, το οποίο με τον καιρό εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο των Κυκλάδων.
Διοργανώνεται ανελλιπώς, κάθε χρόνο, λαμπρό διήμερο πανηγύρι, στις 25 και 26 Ιουλίου, παραμονή και ανήμερα της Αγίας Παρασκευής, το μεγαλύτερο παραδοσιακό πανηγύρι όλων των Κυκλάδων, με συμμετοχή 4.000 περίπου πιστών. Κύριο χαρακτηριστικό του η εθελοντική προσφορά, σε είδος και εργασία, των κατοίκων κυρίως της Κάτω Μεριάς Αμοργού, λόγω εγγύτητας.
Οι ετοιμασίες ξεκινούν από τις 17 Ιουλίου, την ημέρα της γιορτής της Αγίας Μαρίνας, με καθάρισμα και ασβέστωμα του Ιερού Ναού της Αγίας Παρασκευής και όλων των άλλων εγκαταστάσεων που έχουν κατασκευασθεί, προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες μιας τόσο μεγάλης διοργάνωσης: δωμάτια διαμονής των εθελοντών και προσκυνητών, τραπεζαρίες, φούρνοι, αποθηκευτικοί χώροι και άλλες υποδομές. Οι περισσότεροι από τους «υπηρέτες» της πίστης, τους εθελοντές δηλαδή που συμμετέχουν στις προετοιμασίες του πανηγυριού, είναι αγρότες και κτηνοτρόφοι.
Πολλά χρόνια πριν την ανάπτυξη του οδικού δικτύου και του τουρισμού, πλήθος πιστών ερχόταν με ζώα από διάφορα μέρη της Αμοργού και με καΐκια από τα γύρω νησιά, φέρνοντας προσφορές. Οι γεωργοί από την Αμοργό και τα Κουφονήσια φέρνουν ως τάμα το δικό τους σιτάρι και κριθάρι, που αλέθεται στον μύλο του Γαβρά. Κριθάρι, φέρνουν και οι προσκυνητές και από τη Δονούσα και τη Σχοινούσα, η οποία μάλιστα φημίζεται για το συγκεκριμένο προϊόν της. Από την Ηρακλειά ζώα, από τη Νάξο λάδι και κρασί, ό,τι δηλαδή έχει το κάθε νησί, ως προσφορά στο πανηγύρι.
Το ψωμί του πανηγυριού φτιάχνεται εξολοκλήρου στις εγκαταστάσεις του ναού. Από τις 23 Ιουλίου αρχίζουν τα ζυμώματα για 2.000 κιλά ψωμιού που απαιτούνται, τα οποία θα ψηθούν στον τεράστιο φούρνο που συμπεριλαμβάνεται στις εγκαταστάσεις του ναού, με χωρητικότητα 56 καρβελιών των δυόμιση κιλών ανά φουρνιά. Μόλις αρχίσει να ψήνεται το ψωμί, ευωδιάζει ο τόπος, ειδικά με το εφτάζυμο.
Οι προσφορές σε ζώα κάθε χρονιά κυμαίνονται περίπου στα 200 αιγοπρόβατα, 4 μοσχάρια, 1 αγελάδα και 4 χοίρους. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους εθελοντές είναι αγρότες και κτηνοτρόφοι, τα ζώα σφάζονται από τους ίδιους στο παρακείμενο των εγκαταστάσεων σφαγείο, την παραμονή.
Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που προηγείται του εορτασμού, οι εθελοντές έχουν μαζέψει φρύγανα για τους φούρνους όπου θα ψηθούν τα ψωμιά και έχουν κάνει όλη την προετοιμασία που απαιτείται για το μαγείρεμα: πατάτες, περίπου 1.200 κιλά κρεμμύδια, 200 κιλά όσπρια και ό,τι άλλο χρειασθεί για τα φαγητά. Την παραμονή και ανήμερα της γιορτής, γίνεται το μαγείρεμα, για το οποίο απαιτούνται περίπου 200 κιλά λάδι.
Όλα μαγειρεύονται στην κουζίνα του ναού της Αγίας Παρασκευής σε πολύ μεγάλα καζάνια, επάνω σε ξύλα που σιγοκαίνε και έχουν μαζευτεί από τα βουνά της Αμοργού. Τα καζάνια απαιτούν διαρκώς ανακάτεμα, το οποίο αναλαμβάνουν οι πιο χειροδύναμοι.
Την παραμονή, λοιπόν, της γιορτής της Αγίας Παρασκευής, 25 Ιουλίου, μπαίνουν στη φωτιά 15 καζάνια πατατάτο και 2 καζάνια κοφτό, τα οποία θα σερβιριστούν μετά τον Εσπερινό. Ανήμερα της γιορτής, 26 Ιουλίου, ετοιμάζονται 6 καζάνια πατατάτο και 1 καζάνι ξυδάτο, τα οποία αυτή τη φορά θα σερβιριστούν μετά τη Θεία Λειτουργία.
Ο Εσπερινός ξεκινά με το ηλιοβασίλεμα, καθώς ο ήλιος χάνεται πίσω από την κορυφή του Μαυρόβουνου. Μετά τον Εσπερινό οι πιστοί συγκεντρώνονται όρθιοι μέσα στον περίβολο της εκκλησίας, σε κύκλο γύρω από το σημείο όπου οι άρτοι της γιορτής θα ευλογηθούν από τους συλλειτουργούς ιερείς και κατόπιν θα μοιραστούν. Στη συνέχεια, ο κόσμος μετακινείται κατά πυκνές ομάδες προς τη μεγάλη αυλή, χωρητικότητας 1.000 καθήμενων ατόμων. Πρόκειται για διαμόρφωση των τελευταίων ετών, προκειμένου να καλύπτονται οι αυξημένες ανάγκες της γιορτής. Εδώ στρώνονται μεγάλα τραπέζια, παίζουν τα όργανα και γίνεται ο χορός. Επίσημοι από την Αμοργό καθώς και από τα γύρω νησιά, μαζί με ιερείς, συγκεντρώνονται σε ξεχωριστή αίθουσα, στο πανηγυρόσπιτο. Παλαιότερα, που δεν υπήρχε ο χώρος της μεγάλης αυλής, οι πανηγυριστές έπαιρναν το φαγητό και απλώνονταν στα χωράφια ενώ οι ορχήστρες έπαιζαν μέσα σε αυτοσχέδιες καλύβες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι επί 18 συναπτά χρόνια στους εορτασμούς συμμετείχε και ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, γεγονός που αύξανε τις υποχρεώσεις των επιτρόπων, ενώ για τους προσκυνητές αποτελούσε μια ιδιαίτερη αφορμή για να τον συναντήσουν.
Γενναίες μερίδες φαγητού τοποθετούνται σε βαθιά κεραμικά πιάτα. Το γεύμα συνοδεύεται από κρασί, που συνήθως φθάνει τα 200 κιλά. Εκατό, περίπου, νέοι και νέες του νησιού σερβίρουν και βοηθάνε σε όλες τις δουλειές με μεγάλο κέφι και πάντα με το χαμόγελο στα χείλη. Αφού καθίσουν όλοι στα τραπέζια αρχίζει να ετοιμάζεται και η ορχήστρα, κουρδίζοντας τα όργανα και περιμένοντας τους επιτρόπους που ξεκινάνε πρώτοι το χορό. Πρόκειται για μια παλιά συνήθεια με την οποία αποδίδεται τιμή στους ανθρώπους που κοπίασαν για τη γιορτή. Τον πρώτο χορό σέρνει ο αρχιεπίτροπος και ακολουθούν οι υπόλοιποι βάσει ιεραρχίας. Εκείνη τη στιγμή, ακούγεται ένα τραγούδι, ειδικά γραμμένο γι’ αυτόν, τους επιτρόπους και όλους τους «υπηρέτες» του πανηγυριού. Το παραδοσιακό γλέντι με βιολιά και λαούτα από Αμοργιανούς μουσικούς συνεχίζεται μέχρι τα χαράματα, στην εξωτερική τραπεζαρία της Αγίας Παρασκευής αλλά και σε μαγαζιά στα χωριά της Κάτω Μεριάς.
Η πρωινή λειτουργία της επόμενης ημέρας είναι σύντομη και ιδιαίτερα απλή καθώς από τον κόσμο που είχε έρθει για τον Εσπερινό, είναι πολύ λίγοι αυτοί που έρχονται και για τη Θεία Λειτουργία ανήμερα της Αγίας Παρασκευής, κυρίως οι ντόπιοι και οι επισκέπτες που έχουν έρθει από διάφορα σημεία της Αμοργού και των Κυκλάδων και έχουν φιλοξενηθεί στα κελιά της εκκλησίας, οι επίτροποι και οι «υπηρέτες». Γι’ αυτούς το πανηγύρι ολοκληρώνεται μετά το μεσημεριανό γεύμα, το οποίο είναι σαν οικογενειακή συγκέντρωση στη μεγάλη σάλα του πανηγυρόσπιτου όπου γίνονται και οι πρώτες εκτιμήσεις. Ακολουθεί γενική καθαριότητα όλων των εγκαταστάσεων.
Πρόκειται για μια εορταστική διαδικασία, που σφυρηλατεί την προσήλωση στην τοπική παράδοση και τη διαφύλαξη της πολιτισμικής συνέχειας, την κοινωνική συνοχή, τη γενναιοδωρία, καθώς και την αισιοδοξία για το μέλλον.
Μέσο Πρόσβασης:
Ι.Χ.
,
ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ
,
ΤΑΞΙ
Ώρες λειτουργίας:
25 & 26 Ιουλίου: ο Ιερός Ναός παραμένει ανοιχτός.
,
Εκτός ημερών Εορτασμού:
Ιερός Ναός: καθημερινά 16:00μ.μ.-17:00μ.μ.
Απαιτείται επικοινωνία με την Ενορία.
Κόστος εισόδου:
Ελεύθερο
